Πρώτη φορά το 1827, όταν το ελληνικό κράτος δεν υπήρχε ακόμη (επισήμως): Ο απελευθερωτικός αγώνας του 1821 υπήρξε μια μοναδική ευκαιρία για τις αγγλικές τράπεζες. Ενώ δάνεισαν τους επαναστάτες με ονομαστικά δάνεια συνολικού ύψους 2.8 εκατ. λιρών της εποχής, τελικά μόνο το 20% του ποσού έφτασε στον σκοπό του. Έτσι η πρώτη πτώχευση έρχεται νωρίτερα και από τη δημιουργία του ελληνικού κράτους καθώς το 1827 δηλώνεται αδυναμία εξυπηρέτησης των δανείων αφού δεν είχαν καν εισπραχθεί.
Βέβαια, σύμφωνα με τους ιστορικούς, η πτώχευση μπορεί να μας βγήκε και σε καλό, καθώς ίσως συνδέεται ακόμη και με τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου που έγινε την ίδια χρονιά έπειτα από μυστική συμφωνία των Μεγάλων Δυνάμεων, που έτσι διέσωσαν την ελληνική επανάσταση οδηγώντας τελικά στη δημιουργία κράτους, από το οποίο και θα μπορούσαν κάποτε να εισπράξουν.
Μόλις το ελληνικό κράτος συστάθηκε και επίσημα, οι πιστωτές έσπευσαν να εισπράξουν: Εισέπραξαν μάλιστα τόσο πολύ που το 1843 οδήγησαν στη δεύτερη πτώχευση. Αφού το Λονδίνο και το Παρίσι πρώτα αρνήθηκαν να δανείσουν τον Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος για να κάνει το κράτος να λειτουργήσει έβαλε χρήματα από την προσωπική του περιουσία και εξέδωσε τα πρώτα ακάλυπτα ελληνικά χαρτονομίσματα, στη συνέχεια δάνεισαν τον Όθωνα με 60 εκατ. φράγκα, από τα οποία τα 33 εκατ. πήγαν αμέσως για την αποπληρωμή των «Δανείων της ανεξαρτησίας». Επίσης δόθηκαν 12,5 εκατομμύρια για την εξαγοράν από μέρους της Τουρκίας των επαρχιών Αττικής, Ευβοίας και μέρους της Φθιώτιδος και 7,5 εκατομμύρια διά την συντήρηση των βαυαρικών στρατευμάτων». Οι Μεγάλες Δυνάμεις άλλαζαν σταδιακά τον χάρτη, η Ελλάδα αγόραζε, η Οθωμανική Αυτοκρατορία πουλούσε και οι διεθνείς τραπεζίτες ήταν ευτυχείς...
Ο Τρικούπης και το «δυστυχώς επτωχεύσαμεν»
Στη συνέχεια, και για μεγάλο διάστημα επικράτησε ο εσωτερικός δανεισμός και ο εξωτερικός υποχώρησε αισθητά, μέχρι που από το 1879 ξεκινά μια δωδεκαετία ραγδαίας αύξησής του που οδήγησε τη χώρα στα 1893 να χρωστά στο εξωτερικό 585,4 εκατ. φράγκα και να πτωχεύει για τρίτη φορά διά στόματος (αλλά όχι εξαιτίας του) Χαριλάου Τρικούπη. Τη χρονιά εκείνη ο Χαρ. Τρικούπης, εξαιτίας της άσχημης οικονομικής κατάστασης, αποτέλεσμα του αναγκάστηκε να πει στη Βουλή σαν πρωθυπουργός τη φράση "κύριοι, δυστυχώς, επτωχεύσαμεν", που έμεινε ιστορική.
Η τρίτη αυτή πτώχευση της Ελλάδας σήμανε κλονισμό της δραχμής και ολοκληρωτικό μαρασμό της ελληνικής οικονομίας. Η κήρυξη της Ελλάδας σε πτώχευση έγινε με αφορμή τη βίαιη ανθελληνική εκστρατεία στο εξωτερικό, αλλά και για την επιβολή δυσβάσταχτων βαρών στις λαϊκές μάζες.
Η ιστορία λέει επίσης ότι ο Τρικούπης έσπευσε στην Ευρώπη και ζήτησε δάνεια για την οικονομική στήριξη της υπερχρεωμένης ελληνικής οικονομίας. Οι κυβερνήτες και οι τραπεζίτες της Ευρώπης, παίζοντας καλά το παιχνίδι στη σκακιέρα του εμπορικού και πολιτικού μοιράσματος του κόσμου, αρνήθηκαν τη χορήγηση νέου δανείου - και φυσικά τη στήριξη που αναζήτησε σ' αυτούς ο Τρικούπης. Ετσι, ο τελευταίος έχασε στις εκλογές του Απρίλη του 1895, αποσύρθηκε από την πολιτική και πέθανε ένα χρόνο αργότερα (το 1896) στη Ριβιέρα της Γαλλίας.
Τα αποτελέσματα ήταν ολέθρια: Μετά το θάνατο του Χ. Τρικούπη ακολούθησε ο καταστροφικός ελληνο-τουρκικός πόλεμος του 1897. Η ειρήνη κοστίζει στην Ελλάδα, μεταξύ άλλων, και 4 εκατ. λίρες ως πολεμικές αποζημιώσεις. Η κατάληξη αυτού του πολέμου ήταν η επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (ΔΟΕ), από τους ξένους και ντόπιους πιστωτές της Ελλάδας, τους λεγόμενους "ομολογιούχους".
Η χρεοκοπία του 1932 και οι προσπάθειες για ανάκαμψη
Τον Μάρτιο του 1910 συνάπτονται νέα δάνεια για νέα έργα. Ο νόμος περί «Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου» που τηρείται ευλαβικά επί δύο δεκαετίες παραβιάζεται για πρώτη φορά το 1920 με την έκδοση 600 εκατ. δρχ. που ακολουθούνται από άλλα 500 εκατ. το 1921 και από ακόμη 550 εκατ. το 1922- ήταν όλα για τις ανάγκες του πολέμου. Παρά την ήττα όμως στη Μικρά Ασία, η πτώχευση έχει αποφευχθεί με το Α΄ Αναγκαστικό Δάνειο που επιβάλλεται από τον υπουργό Οικονομικών Π. Πρωτοπαπαδάκη, ο οποίος κόβει στη μέση τα χαρτονομίσματα, κρατά το ένα μέρος στην κυκλοφορία και ανταλλάσσει το άλλο με τίτλους εσωτερικού δανείου (κάπως έτσι σώζει την Ελλάδα από μια άλλη επικείμενη πτώχευση στη δεκαετία του 1950 και ο Σπύρος Μαρκεζίνης με το «κόψιμο των τριών μηδενικών» και την εισαγωγή της «νέας» δραχμής της σταθεροποίησης). Στην αποφυγή της πτώχευσης το ΄22 συμβάλλει και το δάνειο υπό την αιγίδα της Κοινωνίας των Εθνών για τους πρόσφυγες.
Μπορεί η ήττα του ΄22 να μη φέρνει πτώχευση, αλλά οι ανάγκες αναδιοργάνωσης του στρατού και περίθαλψης των προσφύγων οδηγούν σε νέο υπερβολικό εξωτερικό δανεισμό καθώς στην Ελλάδα κεφάλαια δεν υπάρχουν. Τελικά, τον Μάρτιο του 1931, λίγο πριν από την τελευταία πτώχευση του 1932, σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση προϋπολογισμού του υπουργού Οικονομικών καθηγητή Βερβαρέσσου, η Ελλάδα χρωστάει στο εξωτερικό 2,868,1 εκατ. χρυσά φράγκα. Η πτώχευση είναι και πάλι μοιραία...
Ο τελικός διακανονισμός όλων των προπολεμικών χρεών της Ελλάδας έγινε από τον Σπύρο Μαρκεζίνη στα 1952-53. Η πρωτοφανής ανάπτυξη και η αυστηρή συγκράτηση δαπανών τη δεκαετία 1955-1965 συμμάζεψαν οριστικά τα δημόσια οικονομικά και οι τελικές πληρωμές εκείνων των δανείων ολοκληρώθηκαν μόλις το 1967. Από το 1980 και μετά το χρέος άρχισε και πάλι να αυξάνει, για να φτάσει αισίως στα τέλη του 2009 τα 254 δις. ευρώ ή το 112% του ΑΕΠ της χώρας.
Ομοιότητες και Διαφορές
Όλη αυτή η ιστορική αναδρομή γίνεται για συγκεκριμένο λόγο: Υπάρχουν συγκεκριμένες ομοιότητες μεταξύ του τότε και του σήμερα, αν και η Ελλάδα του 2010 δεν έχει μεγάλη σχέση με αυτή του 1890 ή του 1930.
Καταρχήν, το υψηλό δημόσιο χρέος ήταν και παραμένει η κύρια αιτία που η χώρα αδυνατεί να σηκώσει κεφάλι. Επίσης, ο ρόλος των ξένων δεν πρέπει να υπερεκτιμάται. Δεν είναι ούτε τιμωροί, ούτε φίλοι της Ελλάδας. Έχουν συμφέροντα τα οποία φροντίζουν να (εξ)υπηρετούν υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, χωρίς αυτό να αποκλείει κερδοσκοπικές επιθέσεις από συγκεκριμένα κέντρα που άλλοτε κέρδιζαν μεγαλύτερα επιτόκια, ή ελληνική γη με υποθήκη και σήμερα, με την παγκοσμιοποίηση των αγορών υψηλότερα spread και υπεραξίες από το σορτάρισμα σε μετοχές και ομόλογα.
Η κύρια διαφορά- που έχει καταλυτική σημασία- είναι ότι η Ελλάδα ανήκει πλέον στη ζώνη του ευρώ και είναι αδιανόητη η χρεοκοπία, εφόσον δεν επιστρέψουμε στο εθνικό νόμισμα. Επίσης, ότι και να λένε οι ευρωπαίοι σύμμαχοί μας, μια ενδεχόμενη χρεοκοπία της Ελλάδας θα πυροδοτήσει ντόμινο στην Ευρωζώνη, καθώς υπάρχουν κι άλλες χώρες που βρίσκονται κοντά στο σημείο μηδέν (οι γνωστές PIIGS- Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ελλάδα, Ισπανία). Άρα, αν υποθέσουμε ότι όλα πάνε στραβά, μια βοήθεια της τελευταίας στιγμής- δια χειρός εντός από μηχανής θεού- δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Τα συμπεράσματα από τη σύγκριση αυτή είναι απλά: Όταν η δημοσιονομική πολιτική που ακολουθείται είναι άσωτη και χωρίς μέτρο, οι επιπτώσεις στην πορεία της οικονομίας είναι άμεσες. Δεν είναι τυχαίο ότι όταν ακολουθήθηκε σωστή δημοσιονομική πολιτική της 10ετία 1955-1965, και η πολιτική ηγεσία της περιόδου εκμεταλλευόμενη τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης της εποχής, μείωσε το έλλειμμα, η οικονομία της χώρας ορθοπόδησε. Το παιχνίδι όμως άρχισε να χάνεται όταν για πρώτη φορά, η πρώτη κυβέρνηση Καραμανλή, μετά τη μεταπολίτευση υιοθέτηση την πρακτική των ελλειμματικών προϋπολογισμών. Αυτό το "point of no return". Τη δεκαετία του 1980, με την έλευση των Σοσιαλιστών, η ανάγκη εκσυγχρονισμού της χώρας σε συνδυασμό με σπάταλες πολιτικές κοινωνικών παροχών, το δημόσιο χρέος άρχισε πάλι να διογκώνεται. Φυσικά, όταν το χρήμα είναι εύκολο, λόγω δανεισμού, ανθίζουν οι σπατάλες.
Συμπέρασμα: Η χρεοκοπία μιας χώρας έχει άμεση σχέση με τις οικονομικές στρατηγικές επιλογές της εκάστοτε κυβέρνησης, ωστόσο έχει να κάνει και με την αξιοπιστία της απέναντι στους πιστωτές της, δηλαδή αν τηρεί τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει όταν δανείστηκε. Η οικονομική χρεοκοπία λοιπόν δεν είναι τίποτα άλλο, παρά αποτέλεσμα της πολιτικής χρεοκοπίας των κυβερνήσεων της χώρας από τη μεταπολίτευση μέχρι σήμερα. Σήμερα, λοιπόν, που όλοι μιλούν για επιστροφή του εφιάλτη, η ανάγκη για ισχυρή και τολμηρή ηγεσία που θα αναδιαρθρώσει τα δημόσια οικονομικά είναι περισσότερο επίκαιρη και αναγκαία από ποτέ.
http://forza-grecia.pblogs.gr/2010/01/h-istoria-ths-hreokopias-sthn-ellada-kai-to-shmera.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου